Misschien heb je al ervaren dat je relaties op scherp komen te staan door het verlies van je kind. Want kindverlies raakt iedereen om je heen. Niet alleen jou en je partner — ook je naaste omgeving. Opa’s en oma’s, ooms en tantes, buren, collega’s, vriendinnen… Eigenlijk iedereen die een band heeft met je kind of met jou.
Juist in deze periode ontstaan er vaak conflicten tussen jou als rouwende ouder en je naasten. Veel relaties krijgen een andere dimensie. Een aantal relaties eindigt zelfs.
Het kan zijn dat degenen die je het hardst nodig hebt, op wie je een beroep doet voor steun, het laten afweten. Dat kan zelfs je eigen partner zijn. Sommige dierbaren maken opmerkingen die hard bij je binnenkomen. Of ze doen initiatieven of voorstellen waar jij nog lang niet aan toe bent. Hoe goed ook bedoeld, dit kan je verdriet, je ontreddering en je boosheid extra versterken. Dat het lang niet altijd onwil is, laat ik je zien in dit artikel.
En ook hoe je ermee omgaat. Zodat de mensen die jou het liefst zijn, er voor jou zijn. En je de steun krijgt die je zo hard nodig hebt.
De relatie met je partner na kindverlies: gedeeld verdriet, verdeelde rouw
Het overlijden van een kind zet elke relatie op scherp. In de eerste plaats natuurlijk de relatie tussen jou en je partner. Dit is de persoon met wie je je toekomstbeeld hebt gedeeld. Degene met wie je je dromen hebt besproken. Hoopvolle plannen hebt gemaakt. Dat gezamenlijke perspectief valt in één klap weg.
Je zou misschien verwachten dat het verdriet jullie dichter bij elkaar brengt. In werkelijkheid kan rouw om je gestorven kind partners juist uit elkaar drijven. Iedereen rouwt immers op zijn eigen manier — en juist die verschillen kunnen onoverbrugbaar lijken.
Verschillen in rouwstijlen binnen je relatie
Ik zei het al: je verwacht dat je door het verlies van je kind nog meer naar elkaar toe zult groeien. Jullie zijn tenslotte samen jullie dierbare kind verloren. Maar in de praktijk gaat het vaak anders.
“Toen mijn man en ik onze kinderen verloren gingen we heel anders met het verlies om. Ik wilde praten en mijn gevoelens uiten. Mijn man trok zich terug in onze slaapkamer of ging hardlopen. Terwijl ik nog bezig was met herstellen van de bevalling en het regelen van de uitvaart, stortte hij zich op zijn werk. Ik vond het lastig dat mijn man op een andere manier met het verlies omging dan ik. Voorheen konden we altijd over alles praten. En nu leek alles anders.” (D.K.)
De manier waarop jij en je partner rouwen loopt meestal sterk uiteen. Jullie zijn individuen. Elk met je eigen unieke persoonlijkheid, achtergrond en coping-mechanismen.
Een aantal veelvoorkomende verschillen:
Afleiding zoeken versus opgaan in verdriet:
De ene ouder zoekt afleiding, bijvoorbeeld in werk, sport of andere sociale activiteiten. Een poging om te ontsnappen aan het verdriet. De andere ouder heeft misschien juist behoefte om bij het verlies stil te staan. Die vermijdt sociale contacten. Wil herinneringen koesteren. Muziek luisteren van de uitvaart. Praten over emoties.
Tijdlijn van het rouwproces
Rouw heeft geen vaste lijn. Terwijl de ene ouder langzaam het leven weer probeert op te pakken, is de ander misschien nog diep in het verdriet verzonken. Voor die ouder kunnen de eerste stappen naar de toekomst als verraad aan het verloren kindje voelen.
Angst versus hoop:
Voor sommige ouders brengt het idee van een nieuwe zwangerschap angst of schuldgevoelens met zich mee. Ze willen niet opnieuw het risico nemen op verlies. Of ze voelen zich loyaal aan het verloren kindje. Voor anderen is het idee van een nieuwe baby juist een bron van hoop en troost.
Dit kan verwarrend en pijnlijk zijn. Juist deze verschillen maken het zo moeilijk — haast onmogelijk — om elkaar niet te verliezen.
Gevolgen voor je relatie
Jullie doen allebei je best om het verlies op je eigen manier een plek te geven. Maar omdat jullie daarin zo diep zijn verzonken, lukt het nauwelijks om de ander te zien. Het lijkt wel alsof je partner jou niet wil begrijpen, niet wil steunen. En in plaats van samen te blijven, verwijder je van elkaar. Omdat jullie:
- niet meer op één lijn zitten
- elkaar niet kunnen steunen omdat het verdriet te groot is
- troost halen uit verschillende zaken
- op een andere manier betekenis (willen) geven aan het zinloze verlies dat jullie is overkomen
- op een verschillend moment het leven weer oppakken
Je voelt je niet gezien in je verdriet. Alsof je partner geen begrip heeft voor jouw manier van rouwen. En daarmee voor jou. Dat leidt tot spanningen. Jullie gaan elkaar verwijten maken. Het vertrouwen wankelt. Allebei voelen jullie je eenzaam.
En langzaam dringt het door dat je uit elkaar groeit. Misschien wel voor altijd.
Hoe je na kindverlies wél verbonden blijft met je partner
Toch hoeft het verlies van jullie baby niet het einde van jullie relatie te betekenen. Het kan het de relatie zelfs versterken. Door het erkennen van elkaars behoeften. En elkaar hierin te respecteren.
“Mijn vriendin had ook haar baby verloren. Ze vertelde me dat ze heel anders met het verdriet omging dan haar man. Zij had het hier net als ik heel moeilijk mee gehad. Pas toen ze elkaar de ruimte gaven om op hun eigen manier te rouwen, werd hun relatie sterker. Ze ontdekten dat ze elkaar aanvulden. Zo regelde haar man alle formaliteiten en zorgde zij voor het maken van herinneringen. Er werd mij opeens een heleboel duidelijk. Ik vertelde mijn man wat m’n vriendin had gezegd. En vroeg hem waar ik hem mee kon steunen in het verwerken van het verlies.
Zijn antwoord: “Mij met rust laten. Laat me gewoon even alleen. Dat is genoeg.” Hierop vroeg hij mij waarmee hij mij kon steunen. Mijn antwoord: “Ik wil dat je naar mij luistert, mij vasthoudt en mij de ruimte geeft om tastbare herinneringen te maken. Dat is genoeg.”
Vanaf dat moment ontstond er weer verbinding tussen ons. We groeiden weer naar elkaar toe in plaats van uit elkaar. Hij liet mij praten en luisterde naar mij, hoe moeilijk hij dat ook vond. Wanneer hij zich terugtrok in de slaapkamer, liet ik hem. Ook al vond ik dat heel lastig. Ik bracht hem een kopje koffie, maar ging dan direct de kamer weer uit. Ik wilde het liefst thuis op de bank naar de muziek van de uitvaart luisteren. Iets dat hij niet kon. Wanneer ik behoefte had aan het luisteren van de muziek, zocht mijn man zijn heil in zijn sport.” (L.N.)
Hieronder zes praktische tips om in verbinding met je partner te blijven na kindverlies:
Accepteer dat je elkaar soms even niet kan helpen
Wees erop voorbereid dat de kans groot is dat je partner, degene van wie je de meeste steun verlangt en verwacht, het laat afweten. Hij worstelt net als jij met zijn gevoelens. En probeert net als jij te overleven.
Respecteer elkaars eigenheid
Merkt je dat je partner op een andere manier rouwt dan jij? Houd dan voor ogen dat hij een andere manier van rouwen heeft dan jij. En dat hij anders op de situatie reageert dan jij.
Bespreek wat het met je doet maar respecteer zijn behoefte. Belangrijk: veroordeel je partner niet. Probeer hem er ook niet van te overtuigen dat hij anders moet rouwen of zich anders moet gedragen. Wanneer het je lukt om je partner te respecteren in zijn manier van rouwen, ontstaat er weer verbinding. Dan wordt je relatie hechter en sterker.
Blijf met elkaar in gesprek
Merk je dat er een verwijdering tussen jullie ontstaat? De kans is groot dat je partner het ook merkt. Bespreek dan deze olifant in de kamer. Benoem wat je merkt. En vertel wat het met je doet. Bespreek je gevoelens. Probeer te aanvaarden dat jullie gevoelens mogen verschillen. Door het bespreken en delen van de emoties kan de lucht klaren. Zodat er weer ruimte komt om te rouwen en het verlies van je kind betekenis te geven. Je energie wordt namelijk niet langer (ook) opgeslokt door negatieve gevoelens over jullie relatie.
Aandacht van anderen
Wees je ervan bewust dat bij babyverlies de aandacht vaak uitgaat naar de moeder die de baby gedragen heeft. Vaak wordt de partner vergeten. Of niet erkend als ouder die een baby is verloren.
Daardoor voelt de partner zich nog eenzamer en alleen. Met alle emoties die daarmee gepaard gaan. Wijs je naasten erop dat jullie beiden verdriet hebben en rouwen. Zodat jullie allebei de steun krijgen die zo nodig is.
Maak afspraken
Het klinkt heel simpel maar is van essentieel belang. Stel dat je een avondje weg bent en één van jullie wordt overmand door verdriet. Wil naar huis. Wat spreken jullie daarover af? En wat als de afspraak toch niet de juiste bleek te zijn. Wat doen jullie dan? Ervan uitgaan dat de ander jou wel begrijpt, hetzelfde voelt, denkt etc. komt extra op scherp te staan na het verlies van je baby.
Hoe voorkom je dat je elkaar verwijten gaat maken?
Zoek professionele hulp
Heb je het gevoel dat jij en je partner uit elkaar groeien? Dat er verwijdering ontstaat? Denk dan aan rouwbegeleiding of relatietherapie. Een rouwcoach of therapeut <link> begeleidt jullie in het erkennen en begrijpen van elkaars rouwprocessen. Zodat jullie weer dichterbij elkaar komen. En je hechter wordt dan ooit.
De relatie met je (schoon)ouders: het dubbele verdriet van opa’s en oma’s
Als je (schoon)ouders op een andere manier met het verlies omgaan dan je verwacht, zorgt dat voor spanningen.Je kan het gevoel krijgen dat ze niet begrijpen wat jullie doormaken. Of ze bieden niet de steun die je nodig hebt. Andersom kunnen je (schoon)ouders zich machteloos voelen. Bang zijn om het verkeerde te zeggen of te doen. Dat kan zorgen voor verwijdering, wat vooral in deze kwetsbare periode erg pijnlijk is.
“Na het overlijden van onze kinderen kregen mijn man en ik conflicten met onze ouders. We hadden verwachtingen van ze, waar zij niet aan voldeden. Het verlies van onze kinderen deed zo’n pijn. Van onze ouders wilden we troost. Net als vroeger, als we waren gevallen als kind. We verlangden naar bescherming en steun — juist van hen. Maar dat kregen we niet.
Integendeel.
Mijn schoonouders lieten nauwelijks iets van zich horen. Ze wilden ons ‘ruimte geven om het verlies te verwerken’. Mijn eigen ouders deden juist allerlei voorstellen voor ‘gezellig samenzijn’. Daardoor voelden we ons letterlijk in de kou staan. En raakten we van onze ouders vervreemd.”Besef: wanneer je (schoon)ouders hun kleinkind verliezen, hebben zij als opa en oma dubbel verdriet. Ze hebben verdriet om het verlies van hun kleinkind.En ze hebben verdriet om jou en je partner.
Als ouder willen ze jou, hun kind, te allen tijde beschermen tegen pijn en verdriet. Dat zit nu eenmaal in hun natuur. En nu verliezen ze hun kleinkind. En hebben ze bovendien hun eigen kind niet kunnen beschermen.
Ze zien en voelen je verdriet. En ze kunnen dit niet wegnemen. Dat geeft ze het gevoel als ouder te falen. Omdat ze jou, hun kind, niet hebben kunnen behoeden voor deze pijn en dit verdriet. Rationeel weten ze heus wel dat ze geen schuld hebben aan het verlies en het verdriet. Maar dat neemt niet weg dat de schuldgevoelens er wel degelijk kunnen zijn.En dat kan voor reacties zorgen waar jij niet op zit te wachten…
Twee typische reacties van (schoon)ouders
Je (schoon)ouders kunnen op tal van manieren reageren op het verlies van hun kleinkind. Dit hangt af van hun eigen karakter, hun achtergrond, en de relatie die zij met jullie en het kindje hadden.
Twee reacties die ik veel hoor van cliënten:
Overcompensatie. Sommige ouders proberen jullie op te vrolijken door gezamenlijke activiteiten voor te stellen. Zoals een vakantie, etentjes, of andere uitjes. De intentie is goed: ze willen jullie afleiden van het verdriet en weer geluk brengen in je leven.Maar bij jullie kan het overkomen alsof ze het verlies bagatelliseren. Alsof ze niet begrijpen hoe diep jullie verdriet is.
Afstand nemen. Andere ouders houden zich juist op de achtergrond. Ze geven jullie ruimte en nemen zelf minder initiatief om contact te zoeken. Vaak denken ze dat dit is wat jullie nodig hebben. Of ze willen jullie verdriet niet verergeren. Het resultaat is heel anders: jullie krijgen het gevoel dat zij er niet voor jullie zijn. En dat leidt weer tot eenzaamheid en onbegrip.
“M’n schoonouders dachten dat ze er goed aan deden om ons met rust te laten. Wij voelden ons echter in de steek gelaten. Als er iemand was waarvan we dachten steun te ontvangen, was het van mijn schoonmoeder. Zij had namelijk ook kinderen verloren. Juist zij moest toch weten hoe wij ons voelden?Mijn eigen ouders wilden ons leed verzachten door ‘leuke dingen te ondernemen en gezellig samen te zijn’. Zo nodigden zij ons uit voor een skivakantie en Sinterklaasavond. Door leuke en gezellige dingen te doen zouden wij ons beter gaan voelen, was hun gedachte.
Helaas zagen wij dit totaal anders. We vonden het kwetsend. We hadden echter niet door hoe onze ouders zelf met verdriet en schuldgevoelens worstelden.
Op een gegeven moment wees iemand me erop dat onze ouders net als wij hun eigen rouwproces doormaakten. En dat het vreemd was dat ik wel begrip had voor mijn mans rouwproces, maar niet voor het rouwproces van mijn ouders en schoonouders. Toen ik me dat realiseerde, zag ik de worsteling van mijn ouders en schoonouders. Ik besprak dit met mijn man. Vanaf dat moment konden we begrip opbrengen voor hun gedrag. Het lukte ons om weer in contact met hen te komen. Verwijten maakten plaats voor begrip. Toen zagen wij ook pas wat het verlies van hun kleinkinderen met hen had gedaan. En nog steeds doet.” (L.N.)
Geen erkenning
Een ander aspect dat meespeelt bij opa’s en oma’s: ondanks hun dubbele verdriet worden ze niet altijd als rouwende erkend. Als opa en oma wordt er van ze verwacht dat ze hun eigen rouw aan de kant zetten. Om er voor jullie te zijn. Er wordt voorbij gegaan aan het feit dat ook zij een kleinkind zijn verloren. Wanneer mensen ernaar vragen, gaat het over jullie en jullie baby. Hun eigen verdriet blijft onbesproken. Voelt als niet gepast. Want het is immers voor de ouders het ergste, toch?
Nee is het antwoord. Het is namelijk niet normaal dat opa’s en oma’s hun kleinkind begraven. Deze verkeerde volgorde is zó niet eerlijk dat het gewoon niet te bevatten is.
Het verlies van hun kleinkind gaat ook bij je (schoon)ouders gepaard met schuldgevoelens, shock, leegte, ontreddering, machteloosheid, ongeloof en intens verdriet. En juist die emoties kunnen leiden tot conflicten. De pijn van het verdriet, de pijn van het verlies en het gevoel van machteloosheid uit jij in boosheid op je (schoon)ouders. Maar andersom doen zij hetzelfde…
Tips voor omgaan met (schoon)ouders in rouw
Natuurlijk is de relatie met je (schoon)ouders na het verlies van je kind niet altijd zwart-wit. Als je geluk hebt voelen je (schoon)ouders doorgaans goed aan wat jullie nodig hebben. En vinden jullie steun en troost bij elkaar rondom het verlies van je kind. Hieronder vind je een paar tips om pijnlijke misverstanden te voorkomen en op te lossen:
Zij kunnen er niet doorlopend voor je zijn
Besef dat je (schoon)ouders hun kleinkind hebben verloren en óók worstelen met hun emoties. Dat ze je, ondanks de juiste intentie, kunnen kwetsen. En dat ze waarschijnlijk niet doorlopend de steun bieden die je van hen verlangt.
Ook voor hen een donderslag
Realiseer je dat je (schoon)ouders geconfronteerd worden met een levensgebeurtenis waarmee ze geen ervaring hebben. Ook al denk jij van wel. Zij moeten net als jij en je partner dealen met de gevolgen van een ingrijpende gebeurtenis die tegennatuurlijk is.
Vergeten verdriet
Wees je ervan bewust dat je (schoon)ouders worden vergeten — dat ze niet worden gezien als mensen die hun kleinkind zijn verloren.
Er wordt voorbijgegaan aan hun verdriet. Je kunt hen helpen met hun rouwproces, door hen te erkennen in hun verdriet. Door niet alleen je eigen gevoelens te delen, maar ook te vragen hoe het voor hen is.
Ieder z’n rouw
Iedereen rouwt op z’n eigen manier. Ook je (schoon)ouders. Begrijp dat je (schoon)ouders misschien anders met het verlies omgaan dan jij. Geef hun de ruimte om te rouwen op hun eigen manier. Hoe moeilijk je dit ook vindt.
Probeer ze niet te veroordelen. Of te overtuigen van jouw eigen manier. Wanneer het je lukt om je (schoon)ouders te respecteren in de wijze waarop ze rouwen en jou en je partner tot steun (proberen te) zijn, komt er meer verbinding. Dan versterkt jullie band.
Besef dat je (schoon)ouders ook verdriet hebben
Je (schoon)ouders hebben verdriet om het verlies van hun kleinkind én verdriet om jou en je partner (of gezin). Ze worstelen met hun eigen emoties. Probeer daarom te aanvaarden dat je (schoon)ouders jou en je partner (of gezin) misschien niet de steun kunnen geven waarop je hoopt.
Verdeelde aandacht
Misschien heb je broers en/of zussen. Probeer te begrijpen hoe moeilijk het voor je ouders moet zijn om hun aandacht te verdelen tussen jou en hun andere kind(eren).
Stel je hun worsteling voor. Jij en je partner die hun aandacht nodig hebben, terwijl ook je broers en zussen de liefde, toewijding en aandacht van je ouders vragen en verdienen.
Blijf in gesprek
Het verdriet en het machteloze gevoel kan zo immens groot zijn, dat je (schoon)ouders je uit de weg gaan. Probeer met ze in contact te komen en bespreek wat het met je doet. Vraag naar wat het verlies met hen doet. Door gevoelens met elkaar te delen, klaart vaak de lucht.
Belangrijk is dat je elkaar niets gaat verwijten. Probeer in te zien hoe het voor hen is. Door (gevoelens) te delen, elkaar te respecteren en niet te veroordelen, ontstaat (er) weer verbinding. Dan wordt jullie relatie sterker en hechter.
Ook zij moeten verder
Probeer niet boos op je ouders te zijn als zij, ogenschijnlijk, doorgaan met hun leven. Geef je ouders niet het gevoel dat ze tekortschieten als ze erop uitgaan (met je broers of zussen), plannen maken etc.
Verdriet en vreugde
Heb je broers en/of zussen? Probeer te begrijpen hoe moeilijk het voor je ouders moet zijn om geconfronteerd te worden met de vreugde van het ene kind en het verdriet van de ander. En dat zij hier niets aan kunnen veranderen.
Probeer in te zien hoeveel schuldgevoelens dit kan oproepen. Want hoe kunnen ze nu blij zijn met — bijvoorbeeld — de komst van een kleinkind als jij de jouwe hebt verloren?
Mogen ze überhaupt wel praten over de andere kleinkinderen? Of leuke dingen doen met je broers en zussen en hun gezinnen? Mogen ze hiervan genieten, wetende dat jij en je partner zich in de zwartste periode van jullie leven bevinden? Dit zijn vragen die voor hen net zo leven als voor jou.
Zoek professionele hulp
Heb je het gevoel dat jij en je (schoon)familie uit elkaar groeien? Dat je de verwijdering niet kan stoppen? Zoek professionele hulp. Neem contact op met een rouwcoach of rouwtherapeut.
De relatie met je broers en zussen: onzichtbaar verdriet van een oom of tante
Ook voor je broers en zussen zorgt het verlies van je kind voor een grote leegte. Hun rol van oom of tante heeft opeens een heel andere invulling. Jullie ontmoetten elkaar op familiefeestjes. Er waren tradities waarin jouw kind een rol vervulde, al dan niet samen met hún kinderen. Misschien logeerde hun neefje of nichtje weleens bij hen. Hoe de band ook was — er valt onherroepelijk een groot gat.
Ook wanneer je je kindje tijdens je zwangerschap of rond de geboorte bent verloren… De kans is groot dat ze net als jij vol verwachting uitkeken naar de komst van je baby. Ook zij zagen een toekomst met je kindje. De rol die ze in zijn leven zouden spelen. De rol die hij in hun leven zou spelen. Nu zij die rol niet (meer) kunnen vervullen, is dat ook voor hen pijnlijk. Alleen minder zichtbaar.
Toch worden broers en zussen vaak niet erkend als iemand die een dierbare is verloren. Ze staan alleen in hun verdriet. De aandacht gaat naar de ouders. Soms — een beetje — naar de grootouders. Maar bijna nooit naar hen. Er wordt hun zelden gevraagd hoe het met ze gaat. Wanneer het verlies ter sprake komt, wordt er gesproken over jullie. Ze zetten hun eigen verdriet opzij, want ze begrijpen heus dat het voor jullie als ouders het ergst is.
Ook in de familie zijn ze even onzichtbaar. Want de aandacht van jullie ouders gaat nu vooral uit naar jou en je partner.
Maar het verlies van jouw kind hangt wel als een sluier over de hele familie. En beïnvloedt dus ook het levensgeluk van je broer of zus (en diens gezin) professionele hulp. Neem contact op met een rouwcoach of rouwtherapeut.
Veelvoorkomende gevoelens bij broers en zussen
Veel broers en zussen worstelen hiermee:
Onzichtbaar verdriet
Broers en zussen voelen vaak dat hun verdriet minder legitiem is dan dat van de ouders. Want die zijn hun kind verloren. En omdat alle aandacht naar jullie gaat, kunnen ze het gevoel krijgen dat hun verdriet er niet toe doet.
Jaloezie en schuldgevoelens
Als zij zelf kinderen hebben, kan hun vreugde voor hen ongemakkelijk zijn, en voor jullie pijnlijk. Aan de ene kant willen ze hun geluk delen, maar ze voelen zich schuldig dat zij iets hebben wat jullie verloren zijn. Dit kan tot spanningen leiden.
Angst om te kwetsen en machteloosheid
Ze willen misschien helpen, maar weten niet goed hoe. Uit angst om jullie te kwetsen, kan er afstand ontstaan, wat weer bijdraagt aan een gevoel van eenzaamheid.
“Toen wij onze kinderen verloren waren onze broers en zussen daags na het overlijden aanwezig. Ze hielpen met allerlei praktische zaken.
Na de uitvaart werd het contact anders. Zo lieten mijn schoonzus en zwager niets van zich horen. Mijn zus en zwager probeerden ons steeds over te halen om ‘leuke dingen’ te doen. Nodigden ons steeds uit voor allerlei uitjes. Wanneer we met mijn zus en zwager op pad gingen, werd er met geen enkel woord gerept over onze kinderen. Er werd overheen gesproken. We kregen adviezen over hoe we ons leven weer konden en moesten oppakken. Allemaal met de beste intentie. Maar voor ons voelde het alsof we ‘zwolgen’ in verdriet.
Namen we contact op met mijn schoonzus en zwager om elkaar te zien, werd er angstvallig gereageerd. Er kwam geen initiatief. Als we elkaar dan zagen, werd er met geen woord gerept over onze kinderen. Het onderwerp leek onbespreekbaar. Maar ook wij verzuimden om het gesprek aan te gaan. Ik vond er van alles van maar maakte dit nooit kenbaar. Ook heb ik nog nooit aan mijn zus en zwager gevraagd wat het verlies van onze kinderen met hen deed. Ieder jaar krijgen we op de ‘verjaardag’ van onze kinderen een bos bloemen van mijn zus en zwager. Maar het onderwerp kwam nooit ter sprake.” (L.N.)
Gevolgen voor de relatie
De mix van emoties — schuld, jaloezie, onzichtbaar verdriet en het gevoel je niet te willen kwetsen — kan de band met je broers en zussen onder druk zetten. Ze zoeken minder contact. Of reageren ontwijkend uit angst om het verkeerde te zeggen.
- Want hoe moeten zij zich voelen als zij ook kinderen hebben?
- Hoe moeten ze jou vertellen dat zij in blijde verwachting zijn, wetende dat jij je kind hebt verloren?
- Hoe gaan ze om met de geboorte van hun baby als jij je kind bent verloren?
- Mogen ze wel voluit de verjaardagen, diploma’s en andere hoogtepunten van hun eigen kinderen vieren nu jij in de zwartste periode van je leven zit?
- En hoe gepast is het om zelf (ook) verdriet te hebben? Mogen zij überhaupt wel rouwen?
Andersom geldt het ook.
Hoe naar moet het voor jou zijn om te ervaren dat je jaloers bent op je broer of zus die wel voor zijn kind(eren) mag zorgen. Dat je geconfronteerd wordt met hun vreugde. Maar ook: hoe schuldig voel je je omdat er nu een grauwe sluier hangt over ieders geluk? Dat hun vreugde om de komst van hun kind wordt overschaduwd door het verlies van jouw baby?
“Onlangs sprak ik met mijn schoonzus voor het eerst over die periode. Ze vertelde dat ze enkele blogs had gelezen en dat het haar nog steeds zo raakte. Voor het eerst hoorde ik wat het verlies van onze kindjes met haar had gedaan. Hierop vroeg ik haar hoe zij het verlies had ervaren.
Ze antwoordde dat ze zich nog nooit zo machteloos had gevoeld. Dat ze ons niet onder de ogen durfde te komen. Bang om ons te kwetsen maar ook uit schuldgevoel. Zij had namelijk wel gezonde kinderen. En hoe pijnlijk moest het wel niet voor ons zijn om geconfronteerd te worden met haar en haar kinderen…
Mijn zus daarentegen vertelde me op een gegeven moment uit zichzelf hoe het voor haar was. Het verdriet van ons en van pappa en mamma was zo overweldigend dat ze er alles aan wilde doen om ons weer gelukkig te maken. Door leuke dingen te doen, zouden we ons beter gaan voelen, hoopte ze.
Ook hier speelde machteloosheid. Wat ze ook deed, ze kon het verdriet niet wegnemen. En luisteren naar ons verhaal. Dat deed te veel pijn.”(L.N.)
Tips om je relatie met broers en zussen goed te houden
Natuurlijk is de relatie met je broers en zussen na het verlies van je kind niet altijd slechter. Over het algemeen zullen je broers en zussen goed aanvoelen wat jullie nodig hebben. En vinden jullie steun en troost bij elkaar rondom het verlies van je kind.
Een paar tips om pijnlijke misverstanden te voorkomen en op te lossen:
Besef dat je broers/ zussen ook verdriet hebben
Ze hebben verdriet om het verlies van hun neefje of nichtje, maar ook om jou en je partner (of gezin). Probeer te aanvaarden dat je broers en zussen jullie misschien niet de steun geven waarop je hoopt.
Weet dat ze net als jij worstelen met hun emoties. En dat ze het juist daardoor laten afweten.
Houd er rekening mee dat ze je soms onbedoeld zullen kwetsen
Realiseer je dat je broers en zussen ook worstelen met hun emoties. Houd er rekening mee dat ze in hun beste bedoelingen je soms zullen kwetsen.
Wees je bewust van hun vergeten verdriet
Je broers en zussen worden niet gezien als mensen die een dierbare zijn verloren. Er wordt voorbijgegaan aan hun verdriet, daar wordt gewoon niet naar gevraagd. Het lijkt voor hen zelfs ongepast om over hun verdriet te praten.
Ook is de aandacht van je ouders tijdelijk vooral gericht op jou en je partner, waardoor zij worden vergeten. Niet worden gezien. `
Je krijgt te dealen met jaloezie
Wees je ervan bewust dat je broers en zussen jaloers kunnen zijn op de aandacht van je ouders die jij en je gezin krijgt. Ook je broers en zussen (en hun gezin) hebben behoefte aan de geborgenheid, liefde en aandacht van je ouders.
Natuurlijk begrijpen ze dat de aandacht (tijdelijk) is verschoven. Maar dat neemt niet weg dat er ook bij hen een verlangen is — ook al zijn jullie allemaal volwassen.
Het leven gaat door
Hoe moeilijk ook voor jou, besef dat hun leven op een gegeven moment weer doorgaat. Hoewel de impact van het verlies voor je broers en zussen ook groot is, het is nooit zo groot als voor jou.
Hun eigen gezin, werk en vriendenkring vragen op een gegeven moment ook weer aandacht.
Vergeef jezelf je eigen jaloezie
Realiseer je dat het heel normaal is dat je gevoelens van jaloezie en boosheid naar je broers en zussen ervaart. De confrontatie met hun kinderen, hun levensgeluk kan heel pijnlijk zijn.
Besef dat je gevoelens van jaloezie en boosheid een gevoel van verlangen is. En dat deze gevoelens niet op hen maar op de situatie gericht is.
Blijf uit de oordelen
Wees je ervan bewust dat emoties het contact met je broers en zussen soms negatief beïnvloeden.
Misschien mijden ze je omdat ze bang zijn je te kwetsen. Andersom kun jij hen mijden omdat je geen grauwsluier wilt leggen over hun leven en vreugde. Of ze verwijten je dat je alle aandacht opeist. Jij daarentegen kan hen verwijten er niet voor je te zijn.
Merk je dat er een verwijdering tussen jullie ontstaat? Bespreek het. Deel je gevoelens en emoties. Probeer elkaar niet te veroordelen. Hierdoor kan de lucht klaren. En de verbinding herstellen.
Zoek professionele hulp
Heb je het gevoel dat jij en je broers en zussen uit elkaar groeien? En wil je hulp om het contact te herstellen? Vraag advies aan een rouwcoach of therapeut.
Kindverlies en je andere kinderen
In dit artikel ben ik bewust niet ingegaan op de impact van het verlies op eventuele andere kinderen. Ik vind dat onderwerp zo belangrijk, dat ik er een apart artikel aan heb gewijd: ‘Kindverlies en je andere kinderen’.
Je vindt het hier
Overige relaties
Dit artikel heb ik vooral gewijd aan de impact van kindverlies op familierelaties. Maar zoals ik in het begin van dit artikel al aangaf, heeft je verlies invloed op iedereen die een band heeft met je kind of jou. Je hebt dierbare vrienden en vriendinnen. Komt op straat buren en kennissen tegen. Hebt te maken met leerkrachten, collega’s en anderen die van je verlies weten. Ook deze relaties komen onder druk te staan. Ook hier merk je hoe lastig het is om na het verlies van je kind de relatie goed te houden.
“Na het verlies van mijn kind wandelde ik samen met mijn man door de stad. We zagen onze buren, die net een kindje hadden gekregen, onze kant oplopen. Toen ze ons opmerkten, doken ze de direct een winkel in. Het was heel duidelijk dat ze het contact met ons vermeden.
En zij waren niet de enigen. Het gebeurde vaker. Mensen gingen ons uit de weg. Alsof we een besmettelijke ziekte hadden. Niet alleen onze buren en kennissen meden ons. Ook onze vrienden, met wie we al jaren een hechte club vormden, lieten opeens niets meer van zich horen. Zagen we op Facebook dat ze gezellig met elkaar weg waren geweest. Zonder ons mee te vragen.
En op het werk was het al niet beter. Collega’s die met elkaar lunchten. En op moment dat ik bij hen aan tafel wilde gaan zitten, opstonden met de mededeling dat weer aan het werk moesten.” (I.S.)
Relatie met vrienden en vriendinnen
“Mijn man wilde onze dochter in besloten kring begraven. Wij tweeën samen met onze ouders en broers en zussen. Onze dochter was in de buik overleden. Niemand kende haar nog dus moest je mensen niet vragen een vrije dag te nemen. Hij veranderde zijn standpunt toen hij, tijdens de condoleance, het verdriet van onze vrienden zag. Hij nodigde ze ter plaatse uit voor de uitvaart. Ze kwamen allemaal.”(L.N.)
Vrienden en vriendinnen voelen soms dichterbij dan je eigen familie. Vaak heb je al veel lief en leed gedeeld. Je hoopt dat ze er ook bij dit grote verlies voor je zijn. Maar het verlies van je kind kan ongewild een andere dynamiek in jullie vriendschap teweegbrengen.
Je vrienden en vriendinnen zijn verdrietig — om jou, om je verloren kind. Maar ze kunnen het gevoel hebben dat hun verdriet ongepast is. Het gaat toch om jou? Soms nemen ze daardoor afstand of spreken ze zich niet uit. Ook al omdat ze bang zijn om je te kwetsen. Daarnaast kan hun eigen vreugde (bijvoorbeeld om hun eigen kinderen) ongemakkelijk voelen.
De gevolgen voor jullie relatie lijken behoorlijk op de gevolgen voor de relatie met broers en zussen. Daarom verwijs ik je naar dat hoofdstuk voor meer achtergrond en tips
“We gingen op bezoek bij vrienden. Op de piano stonden de geboortekaartjes van onze kinderen naast de foto’s van hun zonen. Toen ik ernaar keek, zei mijn vriend: “de kinderen wilde graag dat hun kaartjes in de huiskamer zouden staan. Onze mannen en wij keken enorm uit naar de komst van jullie kindjes. Ze hoorden al helemaal bij onze familie. Maakte al helemaal deel uit van ons leven. Omdat er geen foto’s zijn, hebben we besloten om de kaartjes in te lijsten.
De jongens vinden dit ook fijn want het helpt hen om over jullie kinderen te praten. Vriendjes vragen namelijk altijd of het hun geboortekaartjes zijn. We merken dat het verlies van jullie kinderen echt heel veel indruk op ze heeft gemaakt. En dat ze jullie kinderen, net als wij missen… Als je wilt dat ik ze weghaal – Want ik begrijp het als je het niet gepast vindt- dan doe ik dat. Misschien hadden we het even aan jullie moeten vragen…”
Mijn vrouw en ik hebben tranen in onze ogen van zoveel liefde. En antwoorden: een mooier cadeau kan je ons niet geven. Je hebt geen idee hoe troostend dit is.
Helaas hebben we ook anders meegemaakt. En hebben we ook vrienden verloren. Lieten niets meer van zich horen. Gingen niet in op onze pogingen om de band te herstellen.” (M.T.)
Relaties met buren en kennissen
Het verlies van je kind beïnvloedt hoe de omgeving met je omgaat. Je merkt dat mensen anders op je reageren. Je uit de weg gaan. Je mijden. Dat ze onbedoeld heel kwetsende opmerkingen maken. Maar je zult ook merken dat jij wellicht anders op hen reageert. Dat je hen mijdt.
Veel van de eerdere paragrafen en tips in dit artikel helpen je begrijpen hoe dit komt. En geven je handvatten om ermee om te gaan.
Nog één ding: soms brengt het verlies van je kind je ook juist dichter bij mensen. Hebben jij en je partner heel veel steun van een ouder die je alleen maar kent van het schoolplein. Iemand van de sportvereniging. De buurvrouw aan de overkant. Zo ontstaan er (ook) nieuwe, waardevolle vriendschappen.
Relaties op je werk
Het verlies van je kind heeft invloed op de relatie met je collega’s. Je brengt vaak meer tijd door op het werk dan thuis of met vrienden. Emoties laten zich niet leiden. En dit kan leiden tot lastige situaties. Niemand kan van je verwachten dat je, je emoties uitzet op het moment dat je aan het werk gaat. Voor zowel jou als je werkgever en collega’s is het ongemakkelijk om elkaar te zien. Omdat ik dit onderwerp zo belangrijk vind, heb ik bewust een apart artikel gewijd aan de impact van het verlies van een kind op het werk en de relatie met je werkgever en collega’s.
Je vindt het hier
Bronnen
Hattink, R. (17 mei 2022) Doodgaan is geen kinderspel, gepresenteerd op Netwerkbijeenkomst van Uitwerknetwerk West-Friesland
Keirse, M (2020). Helpen bij verlies en verdriet. Een gids voor het gezin en de hulpverlener. (10e druk volledig nieuwe ed.). België, Tielt: Lannoo
Nuijen, L. (2022) Je bent je kindje verloren…Hoe nu verder? Een boek met tips en inzichten die jou (en je naasten) verder helpen. Mijn bestseller
Stille Levens (z.d.) Je relatie na het verlies van je baby. Geraadpleegd 3 maart 2025 van https://www.stillelevens.nl/wp-content/uploads/52074_Brochure_JeRelatieNaVerliesBaby.pdf
We hebben er alles aan gedaan om de juiste bronnen te achterhalen. Mocht je menen rechten te hebben op stukken die zijn gepubliceerd, neem dan contact met ons op, dan regelen we het alsnog.
