Je kind was ziek. Misschien een lange tijd, met behandelingen en ziekenhuisopnames. Misschien maar kort, maar wel intens. Je leefde tussen hoop en angst. Je zorgde, je waakte, je was er dag en nacht. Alles draaide om je kind. En toen kwam het moment dat je kind overleed. Je wist dat dit kon gebeuren. Je hebt misschien afscheid kunnen nemen. Maar nu is je kind er echt niet meer. De stilte kan groot zijn. Het gemis ook.
Rouw na een periode van ziekte voelt vaak dubbel. Je hebt al zoveel afscheid genomen, maar nu begint een nieuwe fase. Het is het definitieve verlies, de leegte die achterblijft, en de zoektocht naar hoe je verder moet zonder je kind.
Tijdens de ziekte en de periode van zorg voelde je al verdriet. Je zag hoe gezondheid verdween, hoe vanzelfsprekendheden wegvielen, hoe de toekomst die je voor ogen had veranderde. Tegelijk waren er ook momenten van nabijheid: samen lachen, samen hopen, samen vechten
En dan overlijdt je kind. Vanaf dat eerste moment voel je het gemis. Je kunt opgelucht zijn dat de strijd voorbij is, maar tegelijk schuld voelen dat je dat zo ervaart. Je kunt leegte voelen nu de zorg wegvalt en je rol als ouder ineens anders is.
Al die gevoelens kunnen tegelijk bestaan. Verdriet, opluchting, schuld, leegte – ze wisselen elkaar af en lopen door elkaar heen. Dat maakt rouw na ziekte zwaar, maar ook menselijk.
Rouw na ziekte raakt niet alleen jou, maar ook je gezin en je relaties. Jij en je partner kunnen verschillend omgaan met het verlies. De één wil praten, de ander trekt zich terug. Dat kan spanning geven, omdat jullie allebei zoeken naar houvast in deze nieuwe werkelijkheid. En allebei op je eigen manier probeert verder te gaan.
Als je nog jonge kinderen hebt, voelen zij de impact van het verlies en van de periode van ziekte. Ze hebben meegeleefd, zich aangepast of hun eigen verdriet ervaren. Soms voelen ze zich tekortgedaan, soms boos, soms verdrietig. Je moet en wilt er ook voor hen zijn, maar soms lukt dat niet omdat je zelf zo bezig bent met je eigen gevoelens.
Wanneer je puber of volwassen kind overlijdt, kan de leegte anders voelen. Je mist niet alleen je kind, maar ook de rol die hij of zij in het gezin en in de wereld had. Je ziet hoe vrienden, broers en zussen, of een partner van je kind ook rouwen. Het kan ingewikkeld zijn om elkaar te vinden in dat verdriet, omdat iedereen zijn eigen manier heeft om ermee om te gaan.
Je wereld kan kleiner voelen. De periode van ziekte en zorg hebben veel van je gevraagd. En nu is er dat definitieve afscheid. Vrienden of familie weten vaak niet goed hoe ze met jouw verlies om moeten gaan. Daardoor kan je je alleen voelen, juist op momenten dat je steun nodig hebt. Omdat mensen niet weten hoe het is om in jouw situatie te zitten, trekken ze zich soms terug of ondernemen minder snel iets met jou. Dat kan de eenzaamheid vergroten, terwijl je juist behoefte hebt aan nabijheid en verbondenheid.
Rouw voel je niet alleen in je hart, maar ook in je lichaam. Je kunt moe zijn, gespannen, of merken dat je energie wegvalt. Ook merk je misschien dat het je moeite kost om je te concentreren. En vind je het lastig om beslissingen te nemen. Misschien heb je minder behoefte aan sociale verplichtingen maar aan de andere kant wil je ook niet alleen zijn.
Het zijn uitingen van rouw. En horen dus bij het rouwproces. Hier lees je tips die jou helpen bij jouw rouwproces.
De periode van ziekte was zwaar en heeft veel indruk achtergelaten. Je draagt de herinneringen aan die tijd met je mee: hoe je zorgde, hoe je samen was, hoe je hoopte en vreesde. Na het overlijden kun je geen nieuwe herinneringen meer maken met je kind, maar je kunt wel momenten creëren die je helpen om verbonden te blijven.
Dat kan bijvoorbeeld tijdens de uitvaart of de condoleance, waar woorden, muziek of symbolen betekenis krijgen. Ook later kun je rituelen vormgeven die je helpen om je kind te blijven gedenken. Denk aan een jaarlijkse traditie, een kaars aansteken, een jaarlijkse traditie, een plek bezoeken die belangrijk was – zulke rituelen geven houvast en maken zichtbaar dat je kind deel blijft uitmaken van je leven.
Meer hierover lees je in de Kennisbank bij Rouwen om je overleden kind – hoe doe je dat? en bij de artikelen over rituelen en afscheid na verlies van een kind Rituelen en afscheid na verlies van je kind.
Het omgaan met het verlies van je kind begint bij het erkennen van je verdriet. Je kunt steun vinden door verhalen van anderen te lezen of contact te hebben met lotgenoten en stichtingen voor ouders die hun kind hebben verloren, zoals Ouders Overleden Kind, Vereniging Achter de Regenboog, Stichting Lieve Engeltjes, Stichting Rouwkost en Stichting Nooit Voorbij. Hier vind je herkenning, verhalen van anderen en de mogelijkheid om ervaringen te delen. Hier vind je de uitgebreide lijst met stichtingen en lotgenotencontact.
Daarnaast kun je terecht bij deskundigen die ervaring hebben met levend verlies. Op onze site vind je een overzicht van professionals – psychologen, rouw- en verliesbegeleiders, geestelijk verzorgers, maatschappelijk werker, financiële- en juridische adviseurs – die je kunnen ondersteunen. Zij helpen je om ruimte te maken voor je verdriet, om praktische zaken te bespreken en te regelen. En om samen met jou (en je gezin) te zoeken naar manieren om verder te leven met dit verlies.
Naast het verdriet zijn er na het overlijden van je kind vaak ook praktische dingen die aandacht vragen, zoals administratie, bankzaken, digitale erfenis, abonnementen of school- en studieafspraken. Dat kan veel zijn op een moment dat je eigenlijk alleen wilt rouwen. Hier vind je meer informatie over wat er allemaal geregeld moet worden en waar je hulp bij kunt inschakelen.
Na het overlijden kunnen levensvragen sterker worden. Misschien herken je er een paar:
Deze vragen zijn normaal en menselijk. Je hoeft ze niet alleen te dragen. Door erover te praten met anderen, door ze te delen met een professional of door ze op te schrijven, kun je leren ermee om te gaan. Soms helpt het om te accepteren dat er geen sluitend antwoord is, maar dat het stellen van de vraag zelf al ruimte geeft.
Onze deskundigen – geestelijk verzorgers en rouw- en verliesbegeleiders – kunnen je helpen om met deze vragen om te gaan. Zij bieden houvast bij het zoeken naar betekenis, bij het omgaan met verdriet en bij het vinden van balans in je dagelijks leven.
Desirée verliest haar twee kinderen, Tom in 2006 en Tim in 2007, beide door het HELLP-syndroom. Haar eigen leven hangt ook aan een zijden draadje. Toch put ze veel kracht uit deze zware tijd: ‘Ik weet nu wat onvoorwaardelijke liefde…
Er zijn momenten in het leven die zo fragiel zijn, zo intiem, dat woorden tekortschieten. Het fotograferen van een stilgeboren baby is zo’n moment. Het is geen gewone fotosessie. Het is een eerbetoon. Een fluistering van liefde. Een stil bewijs…
