Voor ouders is de rouw om het verlies van een kind allesomvattend. Dat weet jij als geen ander. Je verdriet en het gemis zijn onmenselijk groot. Opeens is je gezin niet meer compleet. Je hele toekomstbeeld is anders. Ook al is je kind er niet meer, jij bent en blijft zijn vader of moeder.
Helaas in stilte.
Want voor de buitenwereld, die jouw gezinssituatie niet kent, is er geen kind.
Na het verlies van je kind moet je hard werken om je leven weer in de hand te krijgen. Om de draad van je leven op te pakken. En vooral: om jezelf toe te staan gelukkig te zijn. Rouwen kost tijd. Energie. Het verloopt niet volgens een vastomlijnd patroon. En iedereen rouwt op zijn eigen manier.
Te vaak wordt gedacht dat rouwen om je kind een proces is dat op een gegeven moment wordt afgesloten. Maar zo is het niet.
Er is geen eindpunt voor rouw.
Altijd blijven er momenten komen waarin het gemis, de pijn en het verdriet aanwezig zullen zijn. En laten we er geen doekjes om winden: het is heel lastig om de steun en hulp te krijgen die je zo nodig hebt. Want over het verlies van een kind wordt niet makkelijk gepraat.
Dit artikel is geschreven om jou (en je naasten) die steun en hulp te bieden waar je zo naar op zoek bent na het verlies van je kind. Het bevat inzichten en handvatten waar je direct mee vooruit kunt.
Helemaal onderop heb ik 15 praktische tips opgenomen.
De impact van je verlies
Het verlies van een kind krijgt bijna nooit de aandacht die het verdient. Mensen die het zelf niet hebben meegemaakt, kunnen zich nauwelijks voorstellen wat een dergelijk verlies werkelijk met je doet. Hoe het doorwerkt in je dagelijks functioneren en je ‘zijn’.
Het is een confrontatie met intens verdriet en wisselende gevoelens. Een zoeken naar de zin en de betekenis van het lot dat je is overkomen. Je vindt maar geen manier om de draad van je leven weer op te pakken. Zeker omdat je weet dat je rouw en verdriet nooit over zullen gaan.
Want dat is het: er is geen eindpunt voor rouw. Je kind blijft altijd deel uitmaken van jou en je gezin, ook al is het lijfelijk niet (meer) aanwezig.
Je rouwt om meer dan het verlies van je kind…
Je rouwt om het verlies van je kind. Maar je rouwt ook om alles dat je kind niet (meer) zal meemaken. Als je nog andere kinderen hebt, verliezen zij een broertje of zusje. Wanneer je eerste kindje overlijdt en je later nog een kind krijgt, is er altijd het broertje of zusje dat er ooit was. Rouwen om je overleden kind behelst daardoor meer dan het leren omgaan met het gemis.
Je moet leren te leven zonder jouw kind. Je moet weer leren te genieten, te dromen en gelukkig te zijn. Maar wellicht moet je ook in het reine komen met:
- de beslissing om de zwangerschap af te breken.
- de beslissing om de behandeling te stoppen
- de gevoelens die zwangere vrouwen in je omgeving bij je oproepen
- de gevoelens die ouders met kinderen bij je oproepen
- de omgang met zwangere vrouwen
- de omgang met ouders met kinderen.
- het vooruitzicht dat er geen kind zal komen
Verlies van je kind – een ingrijpende gebeurtenis
Het verlies van je kind is een ingrijpende gebeurtenis die invloed heeft op alle facetten van je leven:
- je relaties
- je fysieke en mentale gezondheid
- je welzijn
- je functioneren
Deze facetten zijn nauw met elkaar verbonden en beïnvloeden elkaar — of versterken elkaar zelfs. Daarbij worden ook je familieleden en de andere mensen in je omgeving geconfronteerd met het verlies van jouw kind. Ieder op zijn eigen manier.
Ga maar na: het verlies van jouw kind grijpt in op iedereen die een band heeft met jouw kind. Of die een band heeft met jou.
Opa of oma, oom of tante, vriendin, buren, werkgever… Ze komen allemaal in meer of mindere mate in aanraking met de rouw die het verlies met zich meebrengt. Het zet ieders leven op de kop en laat zijn sporen na.
Rouw kent veel vormen
Als je rouwt, ben je niet alleen verdrietig. Rouw kent verschillende gedaantes. Ze uit zich op verschillende manieren:
Wisselende gevoelens: somberheid, boosheid, jaloezie, opluchting, ongeloof, hoop, moedeloosheid, schuldgevoelens, eenzaamheid, angst, ontreddering…
Lichamelijke klachten: gespannen spieren (spierpijn), minder eetlust, vermoeidheid, slecht slapen, onrust, overmatige activiteit, hoofdpijn…
Cognitieve klachten: verminderde concentratie, vergeetachtigheid, snel overprikkeld zijn, moeilijker beslissingen kunnen nemen, moeilijker besluiten kunnen nemen…
Psychosociale aspecten: uit de weg gaan van contacten, niet alleen kunnen of durven zijn, moeite hebben met sociale omgang, terugtrekken, in jezelf keren…
Bovenstaande reacties zijn een normale reactie op een abnormale situatie. Maar geef je jezelf niet de ruimte om te rouwen en te helen, dan loop je risico dat ze je gezondheid, welzijn, functioneren en omgang met anderen (negatief) beïnvloeden.
Theorieën en modellen van rouw
Er zijn allerlei theorieën en modellen voor rouw. Je kent misschien de vijf opeenvolgende stadia van rouw, van de Zwitsers-Amerikaanse psychiater Elisabeth Kübler-Ross. Volgens dat model doorloop je vijf opvolgende stadia van rouwverwerking: ontkenning, woede, onderhandelen, depressie en aanvaarding.
En Amerikaans psycholoog en rouwdeskundige William Worden benoemt de vier rouwtaken:
- Aanvaarden van de realiteit van het verlies
- Doorleven van de pijn en het verdriet
- Aanpassen aan een nieuw leven waarin je kind niet meer aanwezig is
- Het bewaren van de herinnering aan je kind terwijl je je leven weer oppakt
In aanvulling hierop spreekt de Vlaamse psycholoog en rouwdeskundige Manu Keirse over rouwarbeid, om aan te geven dat rouwen een dagtaak is die energie kost.
Geen vast patroon…
Bovenstaande modellen suggereren dat rouw volgens een vast patroon en volgorde verloopt. En dat je na het afronden van je laatste taak het verlies zou hebben verwerkt. Maar zo werkt het bijna nooit.
In de praktijk volgen de verschillende fases of stadia elkaar weliswaar vaak op, maar gebeurt het ook heel vaak dat ze door elkaar heenlopen.
Zo beschrijven Margaret Stroebe en Henk Schut rouw als een duaal proces.
Volgens hen slinger je als rouwende ouder heen en weer tussen twee polen: een verliesgerichte (de confrontatie met het gemis van je kind) en een herstelgerichte (je past je aan een leven zonder je kind aan). Daardoor ben je het ene moment heel erg bezig met het verlies van je kind en het andere met de nieuwe realiteit en je nieuwe toekomst.
Rouwen is persoonlijk en uniek
Volgens rouwdeskundige Johan Maes raken verlies en rouw alle facetten van je bestaan. Ze uiten zich mentaal én fysiek, in je gedachten en je vragen, en in je omgang met anderen. Rouwen is daarmee een persoonlijk en uniek proces. Zonder handleiding, zonder tijdlijn.
Maes noemt het volstrekt normaal — en gezond — dat je na jaren nog steeds het verlies en verdriet (soms) voelt. Ook al heb je je leven weer opgepakt. De leegte die je kind achterliet is immers blijvend. Want er is niemand die jouw kind kan vervangen. En die leegte dus kan opvullen.
“Na het overlijden van mijn kinderen voelde ik voor het eerst in mijn leven intense jaloezie. Ik was jaloers op iedereen met een baby. Ik vond het oneerlijk. Ik gunde ze het niet. Tegelijkertijd voelde ik mij heel schuldig over deze gedachtes. Hoe kon ik iemand datgene misgunnen wat ik zelf graag had gewild?” (L.N.)
“Ik voelde mij schuldig, ten opzichte van mijn kinderen omdat ik hen niet had kunnen beschermen. Tegenover mijn man, (schoon)ouders omdat mijn lichaam het had laten afweten. Ik voelde mij schuldig wanneer ik een dag niet aan mijn kinderen had gedacht.” (J.N).
“Ik dwong mijzelf om mijn leven weer op te pakken. Vond van mijzelf dat ik moest stoppen met rouwen en moest doorgaan met mijn leven. Maar helaas werkte dit niet. Ik functioneerde niet. Ik sliep slecht. Ik maakte fouten. Vergat de simpelste dingen. Had vaak ruzie. Voelde mij niet begrepen. Ik liep vast. Later bleek dat mijn vrouw dezelfde gevoelens had ervaren.” (M.T.)
Wil je meer lezen over de verschillende rouwmodellen? Ga naar het artikel over de verschillende vormen van rouw bij kindverlies
Wat heb jij nodig? En je partner?
Iedereen rouwt op zijn eigen manier. In zijn boek Helpen bij verlies en verdriet uit 2020, onderscheidt Manu Keirse twee stijlen van rouw:
- De intuïtieve manier van rouwen waarbij je je meer laat leiden door je gevoel (gevoelens uiten, gevoelens bespreken, symbolen en rituelen)
- De instrumentele manier van rouwen waarbij je je meer laat leiden door je verstand (praktische zaken rondom het overlijden en de uitvaart regelen)
Volgens Maes is — in grote lijnen — een verschil in rouw van vrouwen en mannen:
- Vrouwen rouwen meer emotioneel en communicatief en zijn meer gericht op de confrontatie met het verlies
- Mannen kiezen er vaak voor om actief en toekomstgericht met het verlies om te gaan
Je kan niet met 100% zekerheid stellen dat er een verschil is tussen mannen en vrouwen. Wel dat mensen onderling verschillen in hun rouwstijl. Belangrijk om te beseffen: dat geldt hoogstwaarschijnlijk ook voor jou en je partner. Juist jullie verschillen in rouw kunnen leiden tot conflicten.
En erger: tot verwijdering.
Je hebt anderen nodig — en zij jou
Hoe je manier van rouwen ook is, je hebt hierbij steun, begrip en hulp van je partner en je omgeving nodig. Wanneer dat ontbreekt, wordt je rouwproces enorm eenzaam. En nóg zwaarder.
Maar omdat de kans groot is dat jij anders rouwt dan je partner of je omgeving, is het heel moeilijk om van elkaar aan te voelen waar jullie behoeftes liggen. Je zal goed voor jezelf moeten zorgen. Assertief moeten zijn — de balans opzoeken tussen het opkomen voor je eigen belangen en rekening houden met de belangen van de ander. Daarvoor moet je wel weten waar je behoefte ligt. En die durven aan te geven.
Beef dat iemand (misschien) op een andere manier z’n steun en hulp aanbiedt dan jij graag zou zien. Maar dat ie (wellicht) van jou ook andere steun, begrip en hulp verlangt.
Aanvaard dat je partner en de mensen uit je omgeving waarschijnlijk anders met het verlies omgaan dan jij. Dat ze je (mogelijk) onbedoeld kwetsen met hun opmerkingen en advies. En besef tegelijk dat jij op jouw beurt hen ook (onbedoeld) kan kwetsen. Het lijkt simpel zoals het hier staat. Maar soms zit je zó gevangen in je verdriet, je woede en je ontreddering. Dan lukt het je simpelweg niet om je in te leven in de ander. Dat kan ertoe leiden dat je vervreemdt van je partner. Of anderen in je omgeving. En dat je uit elkaar groeit.
Het kan zelfs leiden tot beëindiging van de relatie.
Waarom het verlies van je kind slecht is voor je fysieke gezondheid
Rouwen heeft niet alleen invloed op je mentale gezondheid. Ook je fysieke gezondheid lijdt eronder. Veel rouwende ouders krijgen fysieke klachten. Zoals gespannen spieren (spierpijn), minder eetlust, vermoeidheid, slecht slapen, onrust, overmatige activiteit, hoofdpijn…
Maar dat niet alleen. Verdriet en rouwen slurpen energie. Het put je letterlijk uit.
De kans bestaat dat je geen puf hebt om goed voor jezelf te zorgen. Geen puf hebt om te koken. Geen puf om te sporten. Of je gaat meer drinken. Meer fastfood eten. Meer roken.
Lichaam en geest zijn nauw met elkaar verbonden. Beïnvloeden elkaar. Schenk je geen aandacht aan je fysiek herstel, dan beïnvloedt dat je mentaal herstel negatief. En vice versa.
Zo is slecht slapen funest voor je fysieke gestel. Je raakt oververmoeid, krijgt spierpijn, kan je niet meer concentreren… Of je verliest controle over je emoties en reageert prikkelbaar in je omgang met anderen.
Zorg daarom goed voor jezelf
Bewust aandacht schenken aan een goede nachtrust, goede voeding en beweging helpen je in je rouwproces. Sporten is stressverlagend. Het heeft een positieve invloed op je nachtrust, op je spieren en op je algehele fysieke en mentale gezondheid. Het verlies van je kind brengt veel stress met zich mee. En het verdriet en de stress werken verlammend. Waardoor je minder geneigd bent om in beweging te komen.
Gezonde voeding ondersteunt je hersenen en lichaam. Op korte termijn voel je je fitter en kun je je beter concentreren. Ook zorgt het voor een sneller herstel en sterkere spieren. Als je je fitter voelt, kom je makkelijker in beweging. Als je je beter kan concentreren ga je makkelijker activiteiten ondernemen. En dan heb je ook betere grip op je gevoelens.
“Na de uitvaart van onze kinderen, deden mijn lichaam en mijn hoofd zeer en voelde ik mij uitgeput. Ik sliep slecht in en werd om de haverklap wakker. Wanneer ’s morgens de wekker ging, was ik doodmoe. Had geen energie om iets te ondernemen en de minste inspanning kostte mij ook nog eens enorm veel energie. Dit gold ook voor mijn man.
Een ‘vakantie’ waarin mij man en ik de tijd namen om te praten over het gemis, het afscheid en toegeven aan slaap door het doen van ‘dutjes’ zorgde voor een verandering. Ook het steeds op hetzelfde tijdstip naar bed gaan en opstaan en structuur in mijn dag, hielpen ons. We ontdekten dat een goede nachtrust, structuur en afleiding een weldaad waren voor zowel ons fysieke als mentale gestel.”(L.N.)
Bijzondere dagen en feestdagen
Feestdagen en bijzondere dagen zijn de dagen waarop het verdriet en het gemis van je kind extra voelbaar is.
Vroeger was het feest — nu staan deze dagen opeens in een heel ander licht. Alleen al de lege stoel aan tafel. De familierituelen die het gemis op scherp zetten, omdat er een schakel in ontbreekt.
Het valt niet mee om deze dagen ontspannen door te komen. Want ze zijn toch altijd doorspekt met tradities en ‘gezellig’ samenzijn.
Om ze toch enigszins goed door te komen, doe je er goed aan om de emoties die je voelt te uiten.
Laat vooral het idee los dat feestdagen bruisend moeten zijn. Maar vul de dagen op een manier die goed voelt voor jou en je gezin. Doe vooral iets wat voor jou en je partner of je gezin (op dit moment) het meest passend is. Ook al betekent dit dat er een streep wordt getrokken door een jarenlange traditie. Even totaal iets anders doen, kan er juist voor zorgen dat deze dagen minder pijnlijk zijn.
Omdat feestdagen en bijzondere dagen de pijn van het verlies en gemis extra laten voelen, is er een apart artikel aan deze dagen gewijd. Je vindt het artikel hier.
Tijdstip van het verlies
Of je je kind verliest tijdens je zwangerschap of rond de geboorte, jong of al volwassen — in alle gevallen is je verlies enorm en schrijnend. Er zijn veel overeenkomsten in het rouwen van alle ouders.
Maar er zijn ook verschillen. Bijvoorbeeld in de manier waarop je afscheid neemt. Hoe je voor of rond het overlijden tastbare herinneringen maakt. Of hoe je na het verlies keuzes maakt en je leven weer oppakt.
Hieronder ga ik er kort op in. En ik verwijs je naar artikelen en hulpbronnen die waardevol voor je kunnen zijn.
Rouwen om je baby na een miskraam of zwangerschapsverlies
Van het een op andere moment is er een einde gekomen aan je zwangerschap:
- Je prille zwangerschap eindigt door een miskraam
- Je baby is overleden in je buik
- Je krijgt te horen dat je kindje zo ernstig gehandicapt of ziek is dat het niet met het leven verenigbaar is
- Je kindje wordt te vroeg geboren en komt te overlijden
- Je baby overlijdt tijdens de bevalling
- Je baby overlijdt na de bevalling
Ongewild moest je afscheid nemen van je zwangerschap, van je baby en van je toekomstbeeld.
Je bent vader of moeder. Met een hart vol liefde, maar met lege handen.
Geen kraamfeest, maar een afscheid….
Pril zwangerschapsverlies; miskraam
Je kunt het eigenlijk niet geloven. Je weet dat 1 op de 10 zwangerschappen eindigt in een miskraam. En toch hield je er geen rekening mee. Nu gaat er van alles door je heen. Eigenlijk heb je behoefte aan steun, een luisterend oor. Maar je vraagt je af of dat wel gepast is.
Het komt immers 1 op de 10 zwangerschappen voor dus waarom jij niet?
En als je omgeving nog niet wist van je zwangerschap, hoe kun je dan om steun vragen?
Een ding is zeker: van een miskraam moet je als moeder fysiek herstellen. Maar mag je als ouders ook rouwen om het verlies? Tuurlijk — het is zelfs hoogstnodig. In dit blog lees je waarom. Ook vind je er een hulpgids met praktische handreikingen en tips.
Je kindje overlijdt in de zwangerschap of rond de geboorte
Opeens voel je je kindje minder bewegen. Of je voelt opeens helemaal geen bewegingen meer. Je hoort tijdens een controle of een (echo)onderzoek dat er iets mis is met je kindje.
Van het een op andere moment spat je roze wolk uiteen. Alsof de grond onder je voeten wegvalt.
En dan dringt het tot je door: je gaat je kindje verliezen. Je moet afscheid nemen van je baby.
Je baby die zo gewenst was.
Opeens ziet de wereld er anders uit. Je toekomst. Je kunt het (eigenlijk) niet geloven. Dit overkomt altijd een ander, niet jou…
Maar het overkomt je toch.
- Voordat je echt herinneringen met elkaar hebt gemaakt…
- Voordat je weet welk liedje en welk boekje je kindje leuk vindt…
- Voordat je baby met zijn voetjes op de grond heeft gestaan en de zon op zijn gezicht heeft gevoeld…
Voordat je je baby echt kent, moet je afscheid nemen. En nadenken over zaken waar je niet over wilt nadenken.
Kennismaking en afscheid in één
Er komt veel kijken bij het verlies van je baby tijdens de zwangerschap of rond de bevalling.
De kraamweek is een verwarrende periode.
Je wilt zoveel mogelijk naar je baby kijken, hem voelen, ruiken, strelen… Herinneringen vastleggen. Maar ondertussen moet je ook nadenken over hoe je afscheid gaat nemen. En moet je veel regelen.
“Toen onze dochter overleed, had ik nog geen foto’s van mijn zwangere buik. Omdat haar komst het mooiste was wat ons was overkomen, hebben wij de dag voordat ik zou worden ingeleid, een fotoreportage laten maken. Hoe vreemd en verdrietig de situatie ook was, het voelde heel fijn om deze periode op deze manier te markeren.” (L.N.)
Juist omdat er zo veel bij komt kijken hebben we over het verlies van je baby tijdens de zwangerschap of rond de bevalling een apart artikel geschreven.
Je ontdekt hoe je de dagen tot de uitvaart zo goed mogelijk doorkomt. Wat je niet mag vergeten tijdens het afscheid. Maar ook praktische tips over de ceremonie en je kraamtijd. Verder vind je er diverse hulpgidsen, onder meer over het maken van tastbare herinneringen en het regelen van de uitvaart.
Ga naar het artikel
Als je je kind plotseling of na ziekte verliest
Opeens is er een lege stoel aan tafel. Een leeg bed. Ee lege plek in je gezin. Je kind is aanwezig, maar in stilte.
Je hart nog vol met liefde, je mobiel vol foto’s en films en je geheugen vol herinneringen.
Het maakt niet uit hoe oud je kind is. Of het nog heel klein is of al een eigen gezin heeft. Je kind blijft altijd je kind. En jij overleeft het. Dat is onnatuurlijk. Dat is onmenselijk.
Door het overlijden van je kind is je toekomstbeeld in één keer 180 graden gewijzigd. De dromen en de verwachtingen die je had, komen er niet (meer). Je maakt samen nooit meer nieuwe herinneringen.
Herinneringen ophalen helpt je bij het rouwproces. Ze helpen je betekenis te geven aan het verlies en het afscheid. Herinneringen zijn uiteindelijk vaak ook een bron van troost en inspiratie. Maar bovenal zorgen ze ervoor dat jouw kind niet wordt vergeten.
Ook al is je kind overleden. Je kunt ook tastbare herinneringen maken voor die momenten die jullie nooit meer samen zullen beleven.
“Na de uitvaart van onze beide kinderen zijn wij er samen een paar dagen op uit geweest. Na het overlijden van onze dochter werd dit geadviseerd door zowel de verzekeringsarts van het UWV als mijn bedrijfsarts. Natuurlijk was het een beladen ‘vakantie. Maar even weg zijn en tijd hebben om te praten over wat ons was overkomen. In alle rust toe te geven aan onze emoties, hielp ons ontzettend bij ons rouwproces. Het hielp ons om het verlies onder ogen te zien maar hielp ons ook om de pijn van het verlies te ervaren.
Tijdens onze rouwreis hadden wij echt baat bij een vast dagritme. We gingen iedere dag op hetzelfde tijdstip naar bed en zetten de wekker steeds op hetzelfde uur. We hadden een agenda met dingen die we moesten of wilden doen.
We zochten actief de ontspanning op maar soms ook actief het verdriet. Draaiden we muziek van de uitvaart en dan weer ‘een fout uurtje’. Gingen naar de bioscoop, uit eten etc. maar zaten soms ook de hele dag in onze pyjama op de bank. Haalden herinneringen op en maakten nieuwe. In die tijd ontdekte ik het schrijven. Door mijn emoties op papier te zetten, maakte ik herinneringen maar kon ik mijn gevoelens ook uiten. Wanneer we werden overvallen door onze emoties, lieten we deze gewoon toe. Of we wel of niet in gezelschap waren.”
Over de dagen rond het overlijden van je kind — en hoe je jezelf een mooi afscheid gunt — vind je hier een apart artikel.
Je ontdekt hoe je de dagen tot de uitvaart zo goed mogelijk doorkomt. Wat je niet mag vergeten tijdens het afscheid. Maar ook praktische tips over de ceremonie, uitvaartondernemers en hulp bij het rouwproces. Verder vind je er diverse hulpgidsen, onder meer over het maken van tastbare herinneringen en het regelen van de uitvaart.
Ga naar het artikel
15 tips die je helpen in het rouwproces
Wees je ervan bewust dat rouwen niet volgens een vast patroon verloopt
De rouwfases en/ of het vervullen van rouwtaken verlopen voor iedereen anders. Je slingert tussen stil staan bij het verlies en afleiding zoeken en aanpassen aan het leven zonder je kind.
Besef dat er geen eindpunt is voor rouw
Ook al heb je je leven weer opgepakt. Ben je weer gelukkig. Heb je dromen… Er zullen altijd momenten zijn waarop je wordt overvallen door verdriet om het gemis van je kind. Dat is volstrekt normaal
Sta stil bij het verlies maar zoek ook afleiding
Door afleiding te zoeken maar ook door je emoties toe te laten en erbij stil staan ontstaat er uiteindelijke een nieuw evenwicht. Het moment waarop je leeft met het verlies zonder dat je voortdurend wordt overvallen door verdriet en pijn van het gemis. Het moment waarop de liefde en trots die je voelt (weer) een grotere plek in je leven/ hart inneemt dan het verdriet om het gemis
Oordeel niet over je emoties
Rouw roept allerlei emoties op. En elke emotie is normaal. We zijn geneigd om gevoelens te labelen in goed of fout. En gevoelens die wij als fout bestempelen uit de weg te gaan. Besef dat emoties menselijk zijn en dat er dus geen goede of foute emoties zijn. Weet dat elke emotie onderdeel is van het rouwproces en dat het helemaal okay is om dit te voelen. Veroordeel jezelf dus niet. Laat de gevoelens er gewoon zijn.
Sta bewust stil bij je gevoelens en laat ze toe
Wanneer je je gevoelens onderdrukt, blijf je ze voelen en worden ze sterker. Je gevoelens onderdrukken is als het onder water duwen van een bal. Het kost kracht en energie. Eenmaal onder water, is het onmogelijk om hem daar te houden. Zodra je loslaat, komt de bal met veel kracht omhoog. De kracht waarmee jij de bal onder water duwt is dezelfde kracht waarmee je je gevoelens onderdrukt. Verspil dus geen nodeloze energie aan het wegstoppen van je emoties. Als je ze toelaat, zul je merken dat je, je sneller beter voelt.
Ga ervan uit dat niemand je bewust wil kwetsen
Probeer in te zien dat zowel je partner als je omgeving er niet op uit zijn om je te kwetsen. Maar dat ze door de situatie en het ongemak van de situatie — het verlies van jullie kind — niet altijd de juiste dingen zeggen. Meer hierover vind je bij rouw en relaties
Wees assertief
Uit je gevoelens en vertel je partner en je omgeving wat jou helpt tijdens je rouwproces. Maar geef de ander ook de ruimte om zich te uiten. En hulp te vragen op manier die voor hem/ haar werkt. Meer hierover vind je bij rouw en relaties. Als je merkt dat je het lastig vindt om assertief te zijn, zoek dan hulp hierbij. Een goede coach zal je kunnen helpen om assertiever te worden.
Begrijp dat juist je meest dierbaren er soms niet voor je kunnen zijn
Wees je ervan bewust dat de mensen van wie je de meeste steun verlangt en verwacht, jou misschien wel het minst tot steun zullen zijn. Ze worstelen met hun eigen emoties. En zijn daardoor niet in staat om gehoor te geven aan jouw behoefte. Meer hierover vind je bij rouw en relaties
Kijk mild naar je jaloerse gevoelens
Het Nederlands kent geen goed woord voor jaloezie van het verlangen. Verwar jaloezie dus niet met afgunst maar beschouw het als een diep verlangen. Het is heel begrijpelijk dat je deze gevoelens ervaart. Veroordeel jezelf dus niet. Maar laat deze gevoelens er gewoon zijn. Meer hierover vind je bij rouw en relaties
Laat weten wat verwijdering met je doet
Mensen mijden je niet altijd bewust. Ze weten zich vaak geen raad met de situatie. Voelen zich machteloos en weten niet hoe ze moeten reageren. En gaan je daarom uit de weg. Probeer het contact te herstellen met mensen die je dierbaar zijn door te zeggen wat de verwijdering met je doet. En vertel ze hoe belangrijk ze voor je zijn. Op die manier nodig je je naaste uit om het contact met jou te herstellen. Meer hierover vind je bij rouw en relaties
Wees erop voorbereid dat er relaties zullen eindigen
De confrontatie met het leed kan zó pijnlijk zijn dat mensen je blijven mijden. Met een gebroken relatie tot gevolg. Meer hierover vind je bij rouw en relaties
Weet dat er nieuwe relaties zullen ontstaan
Naast het verlies van dierbaren, ontstaan er ook weer nieuwe relaties. Ook worden sommige oppervlakkige relaties sterker. Er zijn namelijk mensen die het contact niet schuwen. Dit kunnen lotgenoten zijn maar ook mensen die je door het verlies van je kind (beter) leert kennen. Meer hierover vind je bij rouw en relaties
Zorg voor herstel door rust en regelmaat
Wanneer je rouwt wordt er fysiek en mentaal veel van je gevraagd. Een dagritme en een goede nachtrust zorgen ervoor dat je, je beter voelt. Iedere dag op hetzelfde tijdstip naar ben en iedere dag op hetzelfde tijdstip opstaan, verbetert je nachtrust. Afleiding door een dagritme helpt het piekeren verminderen.
Laat negatieve gevoelens los door ontspanningsoefeningen
Verdriet en piekeren hebben een negatieve invloed op het inslapen en doorslapen. Door ontspanningsoefeningen help je en leer je je lijf te ontspannen en gedachten ‘los te laten’. Op internet zijn talloze video’s met ontspanningsoefeningen te vinden. Ook zou je een cursus meditatieve yoga, mindfulness of iets dergelijks kunnen volgen. Er zijn diverse gecertificeerde en/ of gespecialiseerde trainingen en trainers/ coaches die zich specifiek richten op mensen die te maken hebben met (gehad) met het verlies van een kind.
Geef jezelf tijd en energie om te rouwen
Wanneer je jezelf niet de tijd en de liefde gunt om te rouwen, kun je vastlopen of zelfs ziek worden. Heb je het gevoel niet verder te komen? Heb je het gevoel dat je stilstaat? Of word je nog te vaak overmand door je gevoelens en wil je hier meer grip op? Laat je dan begeleiden door een rouwcoach. Neem vrijblijvend contact op met een gespecialiseerde coach
Als iemand in je omgeving z’n kind verliest – hoe jij je dierbare helpt bij zijn rouw
Ken je iemand — dichtbij of verder weg — die z’n kind is verloren? Dan heb ik speciaal voor jou een artikel geschreven met tips om je naaste zo goed mogelijk te steunen.
Als je al het voorgaande hebt gelezen, dan begrijp je al hoe hard een ouder na kindverlies moet werken om zijn leven weer in de hand te nemen. Om zichzelf toe te staan gelukkig te zijn.
Jij kan hem daarbij helpen. Jouw steun en begrip zijn onontbeerlijk bij het rouwproces.
Met een rouwende naaste praten over het verlies en gemis is niet makkelijk. En al helemaal niet als het een baby of een kind betreft. Je wordt geconfronteerd met een enorm verdriet — en je kunt niets doen om het weg te nemen. Toch kun je meer doen dan je denkt.
Hoe je je naaste helpt, lees je in dit artikel.
Bronnen
Rouwbehandeling (z.d.) 10 tips voor het omgaan met rouw en verlies. Geraadpleegd 1 maart 2025 van https://rouwbehandeling.nl/nieuws/rouwen-hoe-tips-rouwverwerking/
Carrièretijger (z.d.) Assertiviteit. Geraadpleegd 19 februari 2022 van https://www.carrieretijger.nl/functioneren/samenwerken/sociale-vaardigheden/assertiviteit
Hattink, R. (17 mei 2022) Doodgaan is geen kinderspel, gepresenteerd op Netwerkbijeenkomst van Uitwerknetwerk West-Friesland
Keirse, M (2020). Helpen bij verlies en verdriet. Een gids voor het gezin en de hulpverlener. (10e druk volledig nieuwe ed.). België, Tielt: Lannoo
Mentaalbeter (z.d.) Rouwen, hoe kom je daar goed doorheen? Geraadpleegd 1 maart 2025 van https://mentaalbeter.nl/artikelen/rouwen-hoe-kom-je-daar-goed-doorheen/
Mindfulness, geraadpleegd op 27 juli 2022 van https://www.maxximize.nl/wetenschappelijk-bewijs-voor-de-effecten-van-mindfulness/
Nuijen, L. (2022) Je bent je kindje verloren… hoe nu verder? Een boek met tips en inzichten die jou (en je naasten) verder helpen. Nederland. Mijn bestseller
Otto, I. (2021). Een miskraam. En nu? 7 inzichten die je verder helpen. [E-boek], Ede, Nederland: Praktijk Janna. Geraadpleegd op 22 juni 2021, van https://www.praktijkjanna.nl/een-miskraam-en-nu-7-inzichten-die-je-verder-helpen/
Praktijk den Uijl (z.d.) Rouwtaken William Worden. Geraadpleegd 8 juni 2022 van https://praktijkdenuijl.nl/rouwtaken-william-worden/
Landelijk Steunpunt Verlies (LSV) (z.d.) Rouwen, hoe doe je dat? Geraadpleegd 8 juni 2022 van https://www.steunbijverlies.nl/index.php/blog-aca/87-blog-academie-inzichten/249-artikel1
Steunpunt Nova (z.d.) Hulpkaarten. Geraadpleegd 1 maart 2022 van https://steunpuntnova.nl/hulpkaarten/
Steunpunt Nova (z.d.) Over ons. Geraadpleegd 1 maart 2022 van https://steunpuntnova.nl/over-ons/
Rouwkost (z.d.) Het rouwproces. Geraadpleegd 1 maart 2025 van https://rouwkost.nl/kennis/alles-over-het-rouwproces/
Thuisarts (z.d.) Ik rouw. Geraadpleegd 1 maart 2025 van https://www.thuisarts.nl/rouw/ik-rouw
Wandel (z.d.) Waarom wandelen goed is voor je brein. Geraadpleegd 27 juli 2022 van https://www.wandel.nl/wandelgezondheid/waarom-wandelen-goed-is-voor-je-brein/
Wikipedia (z.d.) De fasen volgens Kübler- Ross. Geraadpleegd op 8 juni 2022 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Rouwverwerking#De_fasen_volgens_K%C3%BCbler-Ross
Beeldgebruik
We hebben er alles aan gedaan om de juiste bronnen te achterhalen. Mocht je menen rechten te hebben op stukken die zijn gepubliceerd, neem dan contact met ons op, dan regelen we het alsnog.
