Voor ouders is de rouw om het verlies van een kind allesomvattend . Dat weet jij als geen ander. Je verdriet en het gemis zijn onbeschrijflijk groot. Plotseling is je gezin niet meer compleet en verandert je hele toekomstvisie. Ook als is je kind er niet meer, je blijft altijd zijn of haar vader of moeder. Helaas gebeurt dit vaak in stilte, want voor de buitenwereld, die jouw situatie niet kent, is er geen kind.
Na het verlies van je kind moet je heel hard werken om je leven weer op de rit te krijgen en de draad van het leven weer op te pakken. En vooral: om jezelf de ruimte te geven om gelukkig te zijn.
Rouwen kost tijd en energie. Iedereen gaat op zijn eigen manier met rouw om. En het verloopt ook vaak niet volgens een vast patroon. Er is geen definitief eindpunt voor rouw. Het verlies van je kind draag je altijd met je mee. En er zullen altijd momenten zijn waarop het gemis, de pijn en het verdriet weer opkomen. Zoals rouwen verschillende wegen kent, bestaan er ook verschillende theorieën over rouw. In onderstaand artikel worden ze 1 voor 1 uitgelegd.
Kubler – Ross: 5 opvolgende stadia
Elisabeth Kübler-Ross, een Zwitsers-Amerikaanse psychiater, ontwikkelde als één van de eerste een theorie op het gebied van rouw en verlies verwerken. Haar werk was destijds baanbrekend omdat er voor het eerst aandacht wede besteed aan gevoelens van een patiënt en diens omgeving. Zo beschreef zij als eerste het rouwproces dat een uitbehandelde patiënt ervaart. Zij ontwikkelde een model van vijf opvolgende stadia van rouwverwerking:
- Aanvaarding; je accepteert het verlies van je kind en je pakt je leven weer op.
- Ontkenning; je kunt niet geloven dat je kind gaat overlijden of is overleden (afwijzen)
- Woede; je bent ontzettend kwaad over wat je is overkomen of overkomt en dit uit je. Vaak ook wijs je een schuldige aan.
- Onderhandelen en vechten; je probeert door het stellen van doelen het verlies onder ogen te zien. Of je probeert door het stellen van doelen het zinloze verlies van je kind een reden te geven (zingeving).
- Depressie; je bent intens verdrietig. Je ziet de zin van het leven niet meer. Je sluit je af voor je omgeving. Wil niemand onder de ogen komen.
William Worden: de vier rouwtaken
Na Kubler-Ross heeft de Amerikaanse psycholoog en rouwdeskundige William Worden de volgende rouwtaken beschreven. In zijn theorie moet jij als ouder van een overleden kindje het volgende doen:
- Het vinden van een voortdurende verbinding met je kind terwijl je tegelijkertijd de draad van je leven weer oppakt: Het bewaren van de herinnering aan je kind en weer verder gaan met je leven.
- Het aanvaarden van de realiteit van het verlies. Beseffen dat hereniging met je kind niet meer mogelijk is.
- Het doorleven van de pijn en het verdriet.
- Het aanpassen aan een nieuw leven waarin je kind niet meer aanwezig is.
Manu Keirse: rouwarbeid en het vervullen van rouwtaken
Net als William Worden beschrijft de Vlaamse psycholoog en rouwdeskundige Manu Keirse in zijn boek Helpen bij verlies en verdriet uit 2020 het vervullen van vier rouwtaken. Hij spreekt over rouwarbeid waarin jij als ouder van een overleden kind de volgende taken moet vervullen:
- De werkelijkheid van het verlies van je kind onder ogen zien. Beseffen dat je kind dood is.
- De pijn van het verlies van je kind aanvaarden.
- Aanpassen aan de wereld zonder je kind.
- Je kind herinneren en weer leren genieten van het leven zonder je kind.
Met rouwarbeid wil Manu Keirse aangeven dat rouwen een dagtaak is. Wat energie kost.
Bovenstaande modellen suggereren dat rouw volgens een vast patroon en volgorde verloopt. En dat je na het afronden van je laatste taak het verlies hebt verwerkt. Maar dat is onjuist. In de praktijk blijken de verschillende fases of stadia elkaar op te volgen maar gebeurt het ook heel vaak dat ze door elkaar heenlopen.
Duaal Proces Model: slingeren tussen verlies en herstel
De Britse Margaret Stroebe en de Nederlander Henk Schut beschrijven rouw als een duaal proces. Een model waarin je als rouwende ouder heen en weer slingert tussen een verliesgerichte pool – de confrontatie met het gemis van je kind – en een herstelgerichte pool –het aanpassen aan een leven zonder je kind -. Het ene moment ben je heel erg bezig met het verlies van je kind, Het andere moment ben je bezig met de nieuwe realiteit en je nieuwe toekomst. Of te wel: het ene moment geef je toe aan het verdriet. Het andere moment zoek je de afleiding.
Integratief Model: rouwen is persoonlijk en uniek
De Vlaamse rouwdeskundige Johan Maes ontwikkelde het integratief rouwmodel. Volgens Johan Maes hoort verlies bij het leven en is het bepalend voor onze identiteit en levensloop. Het verlies van je kind kan jou al mens compleet veranderen.
Verlies en rouw raken, volgens Maes, alle facetten van je bestaan. En uit rouw zich niet alleen mentaal maar ook fysiek, in gedachten en vragen en de omgang met anderen.
De band met je kind, de manier waarop je kind is overleden, het karakter van jou als rouwende vader of moeder, de mate van steun die je ervaart van je omgeving; het speelt allemaal een rol in de wijze waarop je rouwt. Erin slaagt om met het verlies verder te leven.
Rouwen is volgens Maes dus een persoonlijk en uniek proces waar geen handleiding voor is en waar je geen tijd aan kunt plakken.
Volgens Johan Maes is het ook volstrekt normaal en gezond dat je na jaren nog steeds het verlies en verdriet (soms) voelt. Ook als heb je, je leven weer opgepakt. Maak je weer plannen. Ben je weer gelukkig. De leegte die je kind achterliet is immers blijvend. Want er is niemand die jouw kind kan vervangen. En die leegte dus kan opvullen.
De rouwslinger – van emotie naar emotie
Irene Otto omschrijft in haar boek Een miskraam, En nu? 7 inzichten die je verder helpen uit 2026, rouwen als een rouwslinger waarin je heen en weer wordt geslingerd tussen je gevoelens — ontkenning, boosheid, ontreddering, wanhoop, jaloezie, schuldgevoelens, angst, hoop… etc – die elkaar in een rap tempo afwisselen. En waar het je nauwelijks lukt om je emoties te baas te zijn. Iets wat volstrekt normaal is en hoort bij het rouwproces.
Volgens Irene Otto helpt het jou in je rouwproces wanneer je jezelf toestaat deze gevoelens te voelen en jezelf niet te veroordelen dat je deze gevoelens hebt.
Ook gelooft ze dat er geen eindpunt voor rouw is. En ziet zij verschillen in de manier waarop mensen rouwen.
” Na de uitvaart van onze kinderen, deden mijn lichaam en mijn hoofd zeer en voelde ik mij uitgeput. Ik sliep slecht in en werd om de haverklap wakker. Wanneer ’s morgens de wekker ging, was ik doodmoe. Had geen energie om iets te ondernemen en de minste inspanning kostte mij ook nog eens enorm veel energie. Dit gold ook voor mijn man.
Een ‘vakantie’ waarin mij man en ik de tijd namen om te praten over het gemis, het afscheid en toegeven aan slaap door het doen van ‘dutjes’ zorgde voor een verandering. Ook het steeds op hetzelfde tijdstip naar bed gaan en opstaan en structuur in mijn dag, hielpen ons. We ontdekten dat een goede nachtrust, structuur en afleiding een weldaad waren voor zowel ons fysieke als mentale gestel.” (L.N.)
Bronnen
Nuijen, L. (2022) Je bent je kindje verloren… hoe nu verder? Een boek met tips en inzichten die jou (en je naasten) verder helpen. Nederland. Mijn Bestseller
Otto, I. (2021). Een miskraam. En nu? 7 inzichten die je verder helpen. [E-boek], Ede, Nederland: Praktijk Janna. Geraadpleegd op 22 juni 2021, van https://www.praktijkjanna.nl/een-miskraam-en-nu-7-inzichten-die-je-verder-helpen/
Praktijk den Uijl (z.d.) Rouwtaken William Worden. Geraadpleegd 8 juni 2022 van https://praktijkdenuijl.nl/rouwtaken-william-worden/
Landelijk Steunpunt Verlies (LSV) (z.d.) Rouwen, hoe doe je dat? Geraadpleegd 8 juni 2022 van https://www.steunbijverlies.nl/index.php/blog-aca/87-blog-academie-inzichten/249-artikel1
Rouw (z.d.) Theorieën over rouw. Geraadpleegd 5 maart 2025 van https://rouw.nl/theorieen-over-rouw
Rouwinformatie (z.d.) Wat is rouw? Alles over rouw. Geraadpleegd 5 maart 2025 van https://rouwinformatie.nl/alles-over-rouw/aor-wat-is-rouw/
Toolshero (z.d.) Vijf fasen van rouw van Elisabeth Kübler – Ross. Geraadpleegd 5 maart 2025 van https://www.toolshero.nl/verandermanagement/vijf-fasen-van-rouw-kubler-ross/
Verlieskunst (z.d.) Rouwmodellen. Geraadpleegd 5 maart 2025 van https://www.verlieskunst.nl/rouwmodellen/
Beeldgebruik
Afbeelding van Layerace op Freepik
We hebben er alles aan gedaan om de juiste bronnen te achterhalen. Mocht je menen rechten te hebben op stukken die wij heb gepubliceerd, neem dan contact met ons op, dan regelen we het alsnog.
[…] Rouw kent veel vormen […]