Wanneer je baby tijdens de zwangerschap of rond de geboorte overlijdt, voelt het alsof de wereld stilstaat. Je bent moeder of vader geworden, maar niemand ziet het. Je kind heeft nauwelijks een plek in de buitenwereld. Er zijn geen verjaardagsfoto’s, geen eerste stapjes, geen verhalen die je kunt delen bij de koffieautomaat. Je rouwt niet alleen om het verlies zelf, maar ook om alle herinneringen die er nooit zullen komen. En de herinneringen die je wél hebt, zitten vooral in je hoofd. Ze vervagen. Je vraagt je af: hoe houd ik mijn kind levend in mijn herinnering? Hoe zorg ik dat de liefde blijft, ook als niemand ernaar vraagt?
Dit blog gaat over die eenzaamheid. Over het gemis dat je niet kunt laten zien. En over hoe tastbare herinneringen kunnen helpen om je kind, hoe kort het leven ook was, een plek te geven. Zodat je niet alleen rouwt, maar ook kunt koesteren. Je leest hoe je van herinneringen in je hoofd naar tastbare herinneringen gaat. En hoe dat helpt bij het rouwproces na kindverlies, babyverlies of een miskraam.
De pijn van onzichtbaar verlies: als niemand je kind kent
Na het overlijden van mijn dochtertje, en een jaar later mijn zoontje, voelde ik me verloren. Ik was moeder, maar niemand zag het. Mijn armen waren leeg. Mensen wisten niet wat ze moesten zeggen. Sommigen zeiden liever niets. Anderen vroegen na een tijdje niet meer naar mijn kinderen. Alsof ze nooit hadden bestaan.
Misschien herken je dit. Je omgeving weet niet wat te doen. Je collega’s zijn voorzichtig, je familie probeert je op te vrolijken. Maar niemand vraagt naar je baby. Niemand vraagt naar de bevalling, naar de naam, naar het kleine handje dat je even hebt vastgehouden. Je kind is onzichtbaar. En daarmee ook jouw verdriet.
Wat gebeurt er als je kind niet wordt erkend? Je voelt je alleen. Je mist niet alleen je kind, maar ook de erkenning dat je moeder of vader bent. Je vraagt je af of je mag praten over je kind. Of je zijn of haar naam mag noemen. Of je überhaupt herinneringen mag delen, als die er al zijn.
En dan is er nog iets. De herinneringen die je hebt, zijn vaak vluchtig. Een echo, een foto, een afdrukje van een voetje. Misschien een plukje haar. Maar de meeste herinneringen zitten in je hoofd. En hoe langer het geleden is, hoe meer ze vervagen. Je raakt bang om te vergeten. Bang dat niemand ooit nog aan je kind denkt. Bang dat zelfs jij het niet meer weet.
Waarom is het zo lastig om uit deze eenzaamheid te komen?
Je zou denken: als je behoefte hebt aan erkenning, dan praat je er toch over? Maar zo werkt het niet. Praten over kindverlies, babyverlies of een miskraam is nog steeds een taboe. Mensen schrikken als je over je overleden kind begint. Ze weten niet wat ze moeten zeggen. Ze veranderen van onderwerp. Of ze zeggen iets onhandigs, waardoor je je nog meer terugtrekt.
Misschien heb je het geprobeerd. Je vertelde over de geboorte, over het afscheid. Maar je merkte dat mensen zich ongemakkelijk voelden. Of je kreeg te horen dat je ‘door moest gaan’. Dat het ‘beter is om het los te laten’. Alsof je je kind zomaar kunt vergeten.
En dan zijn er de dagen dat je zelf niet weet wat je nodig hebt. Je wilt praten, maar je wilt ook niet steeds verdrietig zijn. Je wilt je kind herinneren, maar je wilt ook niet elke keer de pijn voelen. Je zoekt naar een manier om je kind een plek te geven, zonder dat je wordt overspoeld door verdriet.
Herinneringen in je hoofd zijn kwetsbaar. Je kunt ze niet vasthouden, niet laten zien. En als niemand ernaar vraagt, lijkt het alsof ze er niet toe doen. Alsof jouw kind er niet toe doet.
Wat gebeurt er als je geen tastbare herinneringen hebt?
Het grootste probleem is dat je kind steeds meer uit beeld raakt. Niet alleen voor anderen, maar ook voor jezelf. Je merkt dat je moeite hebt om het gezichtje voor je te zien. Je weet niet meer precies hoe het voelde om dat kleine handje vast te houden. Je vraagt je af of je het allemaal hebt ingebeeld.
En dan is er nog iets. Als je geen tastbare herinneringen hebt, wordt het moeilijk om over je kind te praten. Je hebt niets om te laten zien. Geen foto, geen boekje, geen voorwerp dat je kunt vasthouden. Alles zit in je hoofd. En als je erover praat, lijkt het alsof je over een droom vertelt. Alsof het niet echt is gebeurd.
Dit maakt het ook moeilijk voor je omgeving om je kind te erkennen. Mensen vergeten snel. Ze weten niet meer hoe je kind heette. Ze weten niet wanneer hij of zij is geboren. Ze weten niet wat het voor jou betekent. En jij blijft achter met het gevoel dat je alleen bent in je verdriet.
Misschien herken je het verlangen om je kind levend te houden. Om te laten zien: hij was er. Zij heeft bestaan. Ik ben moeder, ik ben vader. Ook al zie je het niet.
Van herinnering in je hoofd naar tastbare herinnering
Toen mijn dochtertje overleed, kreeg ik van de verpleegkundige in het ziekenhuis een kaartje met haar naam en geboortedatum. En een kaartje met afdrukjes van haar handjes en voetjes. Ik heb het bewaard, samen met haar geboortekaartje en een paar foto’s. In het begin durfde ik er nauwelijks naar te kijken. Het deed te veel pijn. Maar na verloop van tijd merkte ik dat het me hielp. Als ik het armbandje vasthield, voelde ik haar weer even dichtbij. Het was een bewijs dat ze er was geweest. Dat ik haar moeder ben.
Tastbare herinneringen zijn belangrijk. Ze maken het verlies zichtbaar. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor anderen. Ze nodigen uit om te praten. Om te vertellen wie je kind was, hoe je afscheid hebt genomen, wat het voor je betekent. Ze geven je de kans om je kind een plek te geven in je leven. Niet alleen in je hoofd, maar ook in je huis, je hart, je verhalen.
Je hoeft het niet alleen te doen. Er zijn manieren om tastbare herinneringen te maken, ook als je denkt dat je er weinig hebt. Denk aan een koesterboek, waarin je alles verzamelt wat je hebt: foto’s, echo’s, kaartjes, brieven, gedichten, tekeningen. Je kunt het boek aanvullen met herinneringen van anderen. Misschien willen je partner, je ouders, je vrienden ook iets schrijven. Zo wordt het een gezamenlijke herinnering. Een bewijs dat je kind niet vergeten wordt.
Praten helpt bij het rouwproces. Maar praten is makkelijker als je iets hebt om te laten zien. Een koesterboek, een herinneringsdoos, een sieraad met een naam of een datum. Het maakt het verlies tastbaar. Het maakt de liefde zichtbaar. Het helpt om het verdriet een plek te geven. En het geeft je de kans om trots te zijn. Trots op je kind, trots op jezelf.
Lotgenotencontact: samen herinneringen delen
Wat mij het meest heeft geholpen, is praten met andere ouders die hetzelfde hebben meegemaakt. Ouders die begrijpen hoe het voelt om een kind te verliezen. Die niet schrikken als je huilt. Die weten hoe belangrijk het is om je kind te noemen. Die je aanmoedigen om herinneringen te delen, hoe klein ook.
Tijdens gesprekken met lotgenoten merkte ik dat iedereen behoefte heeft aan erkenning. Aan het delen van verhalen. Aan het vasthouden van herinneringen. We lieten elkaar foto’s zien, vertelden over de geboorte, over het afscheid. We maakten samen herinneringsboeken, schreven brieven aan onze kinderen, maakten gedenkstenen of sieraden.
Het was niet altijd makkelijk. Soms was het zwaar. Maar het voelde goed om samen te zijn met mensen die het begrepen. Die niet oordeelden, niet wegkeken. Die samen met mij wilden herinneren. Het gaf me het gevoel dat ik niet alleen was. Dat mijn kind niet vergeten werd.
Waarom tastbare herinneringen werken na kindverlies, babyverlies of een miskraam
Tastbare herinneringen zijn meer dan spullen. Ze zijn een brug tussen jou en je kind. Ze maken het mogelijk om te rouwen én te koesteren. Ze helpen je om het verlies een plek te geven in je leven. Ze maken het makkelijker om te praten, om te delen, om te herinneren.
Ze zorgen ervoor dat je kind niet alleen in je hoofd blijft bestaan, maar ook in de wereld om je heen. Ze geven je de kans om je liefde te laten zien. Om trots te zijn, ondanks het verdriet. Om te laten zien: mijn kind heeft geleefd. Mijn kind hoort erbij.
Het is niet altijd makkelijk om tastbare herinneringen te maken. Soms voelt het als een enorme stap. Soms weet je niet waar je moet beginnen. Maar je hoeft het niet alleen te doen. Er zijn mensen die je kunnen helpen. Lotgenoten, begeleiders, mensen die weten hoe het voelt.
Praktische tips om herinneringen tastbaar te maken
Misschien vraag je je af: hoe begin ik? Wat kan ik doen om mijn herinneringen tastbaar te maken? Hier zijn een paar ideeën die mij en andere ouders hebben geholpen:
- Verzamel alles wat je hebt: foto’s, echo’s, kaartjes, brieven, tekeningen, knuffels, kledingstukjes, een plukje haar, een armbandje, een kaarsje van de uitvaart.
- Maak een koesterboek: plak alles in een mooi boek, schrijf erbij wat het voor je betekent, voeg foto’s en verhalen toe.
- Vraag anderen om een herinnering op te schrijven: je partner, ouders, vrienden, broers of zussen. Zo wordt het een gezamenlijk boek.
- Maak een herinneringsdoos: verzamel spulletjes die je aan je kind doen denken, bewaar ze op een plek waar je ze kunt pakken als je daar behoefte aan hebt.
- Laat een (as)sieraad maken met de naam en/ of geboortedatum van je kind.
- Schrijf een brief aan je kind, of aan jezelf. Vertel wat je voelt, wat je mist, wat je hoopt.
- Deel je herinneringen met lotgenoten. Praat erover, laat zien wat je hebt gemaakt, luister naar hun verhalen.
Het belangrijkste is: doe wat goed voelt voor jou. Er is geen goed of fout. Jouw herinneringen zijn waardevol. Jouw kind is waardevol.
Samen herinneren: de kracht van de Koesterdag
Juist omdat het zo moeilijk kan zijn om herinneringen tastbaar te maken, organiseer ik samen met Nathalie Roelofsen Nijzink van Hemelwieg de Koesterdag. Op deze dag zijn ouders samen met lotgenoten. Je hoeft niet uit te leggen waarom je verdrietig bent. Iedereen weet het. Je mag je kind noemen, je mag huilen, je mag lachen. Je mag herinneren.
Tijdens de Koesterdag maken we samen een koesterboek. Je verzamelt alles wat je hebt, en onder begeleiding van mij en Nathalie – wij hebben zelf ook onze baby’s verloren – maak je een boek vol herinneringen. Een boek dat je kunt vasthouden, kunt laten zien, kunt aanvullen. Een boek dat helpt om je kind een plek te geven in je leven. Niet alleen in je hoofd, maar ook in je hart en in de wereld om je heen.
Wil je niet langer alleen zijn met je herinneringen? Wil je samen met andere ouders je kind herinneren, koesteren en een plek geven? Schrijf je dan hier in voor de Koesterdag. Je bent welkom. Jij, je partner, je kind. Want ieder kind verdient het om herinnerd te worden. En iedere ouder verdient het om te mogen rouwen én te mogen koesteren.
